Tiêm vắc xin và phản ứng vắc xin ở trẻ em Việt Nam

Trong vài  năm gần đây, có nhiều sự kiện hay tai biến và tử vong liên quan đến tiêm chủng vắc xin ở trẻ em Việt Nam khiến cả xã hội lo lắng, băn khoăn và cả oán trách. Bài viết nàynhằm cung cấp thêm một số thông tin về vắc xin và phản ứng vắc xin ở trẻ em Việt Nam.

Quinvaxem: Văc xin của người nghèo

Vắc xin ngừa viêm gan B đều sản xuất bằng công nghệ tái tổ hợp trên tế bào nấm men. Tuy nhiên với công nghệ khác nhau nên tính an toàn và công hiệu có phần khác nhau.

Vắc xin viêm gan B cũng được các nước phát triển như Mỹ, Tây Âu khuyến nghị tiêm ngay cho trẻ sau sinh ít nhất 12 giờ. Vắc xin này cũng đã được Hoa kỳ tuyên bố giúp giảm hơn  90%  ca mắc và được khuyến nghị  mạnh mẽ người dân nên tiêm ngừa.

Trên thế giới có 3 hãng lớn  Sanofi Pasteur DMS, GlaxoSmithKline và  Crucell sản xuất loại  vắc xin 5 trong 1 hay 6 trong 1,  phòng các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm màng não mủ, viêm gan B và bệnh bại liệt. Các hãng này cũng sản xuất vắc xin viêm gan B đơn giá (chỉ phòng bệnh viêm gan B).

Các nước phát triển không chọn Quivaxem trong tiêm chủng. Các vắc xin phòng các bệnh tương tự Quivaxem và nhiều bệnh hơn dùng ở các nước phát triển được tinh chế cao cấp hơn, tỷ lệ phản ứng bất lợi thấp hơn rất nhiều. Dù vậy khi tiêm lên đến hàng triệu người vẫn có ca hy hữu trẻ tử vong vì phản ứng ngay trên đất Mỹ.

Vắc xin Quinvaxem của Berna Biotech Korea Corporation  hợp tác với tổng công ty Crucell NV- Thụy Sĩ . Có 4 trong 5 thành phần vắc xin Quinvaxem  là nhập từ Crucell, chỉ có thành phần vắc xin ngừa viêm gan B là sản xuất tại Berna Biotech Korea Corporation.  Đây cũng là nguồn vắc xin viêm gan B Việt Nam nhập về đóng ống vắc xin thành phẩm dùng trong tiêm chủng miễn phí cho trẻ em Việt Nam.

QUINVAXEM-PENTAVALENT dùng tiêm chủng toàn diện cho các nước nghèo trên thế giới

Quinvaxem là vắc xin phòng các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván,  viêm màng não mủ H.influenza (Hib) và viêm gan B. Quinvaxem đã được cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Hàn Quốc (FDK) và cấp phép để sử dụng và được tổ chức y tế thế giới tuyển chọn trong chương trình tiêm chủng được tài trợ bởi toàn cầu Liên minh Vắc-xin và Tiêm chủng toàn cầu (GAVI)  dùng tiêm chủng cho trẻ em các nước châu Á và các nước nghèo bắt đầu từ năm 2006.

Từ sau khi bắt đầu lưu hành, nhiều trăm triệu liều đã được triển khai tiêm ở các nước đang phát triển. Có thể nói đây là một nguồn vắc xin giá trị có giá thành phù hợp với các nước nghèo, nhận nguồn vắc xin viện trợ và hàng trăm triệu trẻ em đã được dùng miễn phí phòng bệnh dịch.

Sau khi vắc xin được lưu hành trên thị trường, việc đánh giá “thử nghiệm lâm sàng” sau đó vẫn  cần được tiếp tục giám sát. Có những phản ứng chỉ xảy ra ở mức độ phần triệu, hàng triệu trẻ tiêm mới phát hiện thấy. Trong thực tế, ngay sau khi mới bắt đầu tiêm năm 2006, trong vòng hơn hai năm, các nước đã báo cáo trẻ tử  vong được cho là vắc xin Quinvaxem phải chịu trách nhiệm cho cái chết của ít nhất 5 trẻ em Sri Lanka , 8 trẻ  Bhutan, ít nhất 3 trẻ  Pakistan, và gần đây hơn (1/2013), ít nhất 4 trẻ  Ấn Độ. Và khi có tin tức tử vong do Quinvaxem, họ viết “không có gì mới”.

Chính phủ Bhutan  và một số nước đã ngưng tiêm vắc xin này. Các bác sĩ Ấn Độ và các học giả cũng việt kiến nghị ngưng Quivaxem.

Vắc xin Quinvaxem đã gây ra một cuộc tranh luận lớn trên tạp chí danh tiếng của Anh - BMJ (British Medical Journal)  giữa các nhà khoa học chịu trách nhiệm và vắc xin này và các nhà khoa học Ấn Độ cùng một số nước khác. Điểm quyết định vẫn là nó đã giúp hàng trăm triệu trẻ nước nghèo thoát bệnh dịch nguy hiểm.

Tổ chức y tế thế giới WHO cũng đã nhiều lần nhận được khiếu nại của các nước về Quinvaxem. WHO cũng tiến hành các thủ tục điều tra... Cũng có loạt Quinvaxem có sự cố khi sản xuất năm 2010 mà WHO đã công bố. Trên thực tế WHO vẫn khuyến nghị tiêm hai loại vắc xin trên mà Việt Nam đang tiêm miễn phí

QUINVAXEM Việt Nam

Tính đến thời điểm này là tháng 7 năm 2013, các phản ứng và tử vong của trẻ em Việt Nam có liên quan đến tiêm vắc xin mấy năm gần đây đã  gần 20 cháu (Gần 20 em bé đã tử vong sau tiêm văcxin) (29/7/2013)

Một thực tế là hầu hết các ca tử vong đều liên quan đến tiêm chích hai loại vắc xin trong Chương trình tiêm chủng Quốc gia (miễn phí) là Vắc xin 5 trong 1 – pentavalent QUINVAXEM  và vắc xin phòng viêm gan B.

Hai loại vắc xin trên có cùng nguồn gốc thuộc công ty  the Berna Biotech Korea Corporation từ Hàn Quốc .

Theo thông tin trên đài phát thanh và truyền hình từ Bộ y tế thì từ tháng 6 năm 2010, Việt Nam đã nhập khẩu 16,2 triệu liều Quinvaxem, 15,2 triệu liều đã được phân phối.  Số lượng trẻ tử vong liên quan đến Quivaxem và vắc xin viêm gan B là gần 20 trẻ.

WHO  cũng đã cử chuyên gia đến Việt Nam để điều tra các cáo buộc phản ứng bất lợi của Quinvaxem. Lô Quinvaxem cũng đã được gửi đến Anh để kiểm tra.

GSTS. Nguyễn Thế Hiển chủ nhiệm Chương trình tiêm chủng rằng đây là vắc xin dành cho nước nghèo, còn có vắc xin tương tự nhưng  ít phản ứng hơn (trên nhiều triệu liều đã thống kê ở các nước giàu) như vắc xin 6 trong 1 của  hãng GSK, DMS nhưng giá thành cao.

Ứng phó khi tai biến

Chỉ nói riêng về tai biến tử vong với hầu hết là 2 loại vắc xin Quinvaxem và viêm gan B.

Trên thông cáo báo chí, các quan chức y tế Việt Nam hầu hết chưa chính thức thừa nhận một ca tử vong nào do vắc xin mà là do các bệnh phối hợp, hoặc không rõ nguyên nhân. Chỉ cần thống kê các ca tử vong liên quan tới tiêm vắc xin chỉ xảy ra ở Quinvaxem và viêm gan B mà không xảy ra ở các ca tiêm chích khác thì có thể đặt câu hỏi: Chẳng lẽ các em tiêm các vắc xin khác không bao giờ bị bệnh gì sao?

Trách nhiệm của Chương trình tiêm chủng mở rộng của ngành Y tế  Dự phòng và Bộ Y tế

Trong các tai biến gây tử vong liên quan đến tiêm 2 loại vắc xin Quinva xem và viêm gan B, việc đưa ra ngay một kết luận về nguyên nhân là không khả thi. Tuy nhiên, một hội đồng khoa học với các chuyên gia đầu ngành có thể phân tích trên các nguyên tắc hướng dẫn để đưa ra một nhận định thông báo cho người dân biết khả năng diễn biến và cảnh báo những nguy cơ còn tiếp diễn là hoàn toàn có thể.

Việc thừa nhận có thể trẻ tử vong  có liên quan đến tiêm vắc xin trong một số ca trong hơn 2 năm qua từ khi tiêm Quinva xem cho đến nay là có thể. Việc này dựa trên căn cứ trên thống kê dịch tễ học của các nước cũng tiêm và xảy ra tai biến như Việt Nam đã công bố.

Cho đến nay , trong thời gian đỉnh điểm của các sự kiện y tế nổi bật với người dân Việt nam, việc tìm một câu trả lời thỏa đáng, tạm ổn trên các phương tiện thông tin đại chúng, hầu như là bất khả thi.

Như chúng ta đã thấy: Làng ung thư Phú Thọ, gần 20 nghìn trẻ xơ cơ delta – “Chim xệ cánh”, Bệnh lạ ở Ba Tơ Quảng Ngãi, gần hai trăm trẻ chết vì dịch chân tay miệng mà chẳng có phát ngôn chính thức nào nói với người :  Ai, cái gì, tại sao...

Trong một bài báo mà tôi đã đề cập  “Bệnh tả: Cần người phát ngôn trước công chúng” (Cập nhật lúc 16:05, Thứ Hai, 12/11/2007) – Vietnamnet, thì cho đến nay đã 6 năm vẫn chưa thấy Bộ y tế có chuyển biến gì khác.

Bô Y tế nên chăng cần xem xét việc soạn thảo và áp dụng tài liệu hướng dẫn “Phản ứng vắc xin”, thành lập Ban “Chương trình bồi thường tai nạn thương tích Vắc xin Quốc gia (VICP)” đưa vào luật để thực thi có lợi cho cộng đồng cũng như đặt trách nhiệm cụ thể lên các hãng sản xuất, phân phối vắc xin cũng như  mọi vị trí của các vị quan chức cũng như nhân viên y tế và các ngành liên quan ở Việt Nam.

TP. Hồ Chí Minh 29 tháng 7 năm 2013

Hồ Thị Hồng Nhung